Portfolyo Nasıl Hazırlanmalı? Nelere Dikkat Edilmeli?

Portfolyoya neden özeneyim ki? İşlerim gayet güzel, sırasıyla ekler geçerim diyorsanız; Portfolyo nedir? Ne için gereklidir? Neden önemlidir? gibi soruların cevaplarını öğrendiğinizde fikriniz değişecektir. Bu bilgileri Endüstriyel Tasarım İş Hayatı, Yeni Mezunları Neler Bekliyor? konu başlıklı yazımda bulabilirsiniz. O yüzden bu soruların cevaplarına burada doğrudan yer vermeyecek olsam da, konuyu çok uzatmadan kısaca şunu da söylemek isterim; Portfolyo; bir tasarımcının, sanatçının, kendisi orada bulunmasa da kendisini anlatabilen kimliğidir.

Portfolio Neden Önemli?

Konuyu uzatmayacağım dedim ancak, iyi bir portfolyonun algılarda nasıl fark yaratabildiğini örnek bir görsel üzerinden birlikte bakalım. Önemini biliyor ve bir an önce nasıl yapılacağını öğrenmek istiyorsanız, portfolyo hazırlarken dikkat edilmesi gerekenler? Başlığına doğrudan gidebilirsiniz.

Sizce, yukarıdaki iki hamburger arasından hangisi daha lezzetli algılanıyor ve göze hoş geliyor? Sol taraftaki değil mi? Fotoğrafı gösterdiğim 10 kişiden 10‘uda soldaki görseli seçti ve siz okurların da onu seçtiğinden eminim. Halbuki ikisi de birebir aynı hamburger. Peki neden onu seçiyoruz? Çünkü sunum ve çekim kalitesi tercihleri etkiliyor. Anlatımın gücü, insanların algılarına hitap ederek, tercih anında kararı yönlendiriyor. İşte portfolyo da, aynı etkiyi hissettiren bir güce sahip.

Meslektaşlarınız arasından sıyrılarak dikkat çekebilmeniz, işi alabilmeniz, iş verenlerin sizi tercih etmesini sağlayabilmeniz için, etkili bir portfolyo en büyük kriterlerden biri.

Belki de portfolyonun içeriği ve işlerin kalitesi, portfolyonun düzeninden daha önemli. Sonuçta ortaya işler çıkarıyor ve neler yapabildiğinizi sergiliyorsunuz. İnsanlar da bu yaptıklarınızı inceliyor olacaklar. Ama örnekte de dikkat çekmeye çalıştığım şey, iyi anlatımın ilgi çektiği ve öne çıktığı. Sonuçta 2 görselde de lezzetli hamburgerler olmasına rağmen fotoğrafı iyi olanı tercih ediyoruz. Bu nedenle portfolyonuzun düzeni ve anlatımı hafife alınmamalı. Sunumu güzel olan her zaman dikkat çeker. Hem kolay anlaşıldığı hem de göze hoş geldiği, keyif verdiği için… Aslında doğada da bu durum böyle. (İçeriğindeki çalışmalar yeterli değilse, dikkatin çabucak dağılacağını unutmayalım.)

Portfolyo yapımına başlarken…

Artık, adım adım portfolyo yapım sürecine ve nelere dikkat etmeniz gerektiğine geçelim. Elinizde sunmak ve sergilemek istediğiniz çok sayıda çalışmalar var. Her biri de birbirinden güzel ve sergilenmeye layık diye düşünüyorsunuz. Yine de hepsini portfolyoyaya koymalı mısınız?  Peki bunları nasıl sunacaksınız? Kime ya da hangi sektöre sunacağınız fark eder mi? Kendinizden de bahsetmeniz gerekecek, peki nasıl?… gibi çeşitli sorulara, özellikle mesleğim gereği endüstriyel tasarım özelinde yol göstermeye çalışacağım. EnTas özelinde dedim ama yine de bu bilgiler görsel sanatlarla ilgili diğer bölümleri de ilgilendiriyor olacak.

Bahsedeceğim bilgiler teknik tanımlardan çok üniversite ve profesyonel çalışma hayatımdan edindiğim tecrübelerime dayanıyor. İşe giriş, diploma projesi ya da staj başvurusu için bizimle paylaşılan portfolyolarda ‘nelere dikkat ediyoruz ya da hangi tarzda işler ilgimizi çekiyor’ tüyoları vermiş olacağım. Emin olun, bu detaylara bütün firmalar ya da müşteriler aynı şekilde dikkat ediyorlar. Çünkü sizi tanımak istiyorlar.

Portfolyo Hazırlarken Dikkat Edilmesi Gerekenler?

İncelerken dikkat ettiğimiz, sizin de hazırlarken dikkat etmeniz gereken maddeleri aşağıdaki sıraladım.
İlk 6 madde portfolyo içeriğini diğer 6 madde de portfolyo düzenini kapsıyor.

1. Portfolyo İçeriğinizi İyi Belirleyin.

Diyelim ki, cep telefonu satın almak için bir mağazaya girdiniz. Yapacağınız ilk iş, mağazanın cep telefonu standına gitmek olacaktır. (Zamanınız da yoksa raflardaki elektrik süpürgelerine, saç kurutma makinelerine niye bakasınız ki?) Halbuki orada o kadar ürün varken, siz sadece cep telefonlarına bakıyorsunuz! Tıpkı mobilya sektöründeki ‘X’ bir firmanın, işe alım için paylaşılan portfolyolarda öncelikli olarak mobilya tasarımlarını inceledikleri gibi…

Bu nedenle;

Portfolyonuzu ne amaçla hazırladığınızı bilip içeriğini ona göre belirlemelisiniz. Dediğim gibi, firmalar sizlere yaptıracakları işlerdeki kabiliyetinizi görmek isterler. Dolayısıyla içeriği kendilerini ilgilendiren portfolyolar önceliklerinde olacaktır. Mobilya sektörüne başvuru yapacaksanız, otomobil ya da elektronik cihaz çizimleriniz pek ilgilerini çekmeyecektir. Çekse bile, kendi sektörlerinde başarılı olup olamayacağınız konusunda emin olamayacaklardır. Olsalar bile, kendilerini ilgilendiren işlerin olduğu diğer portfolyolara öncelik vereceklerdir.

Farklı alanlarda işleriniz varsa 1-2 tanesini eklemekten zarar gelmez. Hatta çeşitlilik iyidir. Belki, o firmanın gelecek için başka hedefleri olabilir ve diğer alanlardaki kabiliyetleriniz ilgilerini çekebilir. Ama çok abartmayın.

Belirleyeceğiniz içerik yalnızca karşı tarafın ilgisini çekmeyecek, doğal olarak sizin de neler yapabildiğinizi gösteriyor olacak. Bu nedenle geçmişte yapmış dahi olsanız, çalışma hayatınızda yapmak istemediğiniz işleri koymayın. Kısacası; portfolyo içeriği, sizin hangi alanda çalışmak istediğinizi belirleyeceği gibi, neler yapabiliyor olduğunuzu gösteren bir kimlik niteliğindedir. Portfolyoda size ait olmayan, yapmakta zorlandığınız ya da bulaşmak istemediğiniz işlerin bulunması, iş başa düştüğünde ‘ama bunları yapamıyor muydun? Vb…’ sizi hoş olmayan durumlara sokabilir.

2. Portfolyonuza Her şeyi Yığmayın. Beğendiğiniz ve Beğenileceğini Düşündüğünüz İşeri Koyun.

Başvuru yapacağınız sektörü ilgilendirse bile, portfolyonuza çok fazla iş koymayın. Çünkü, yoğun tempoda dikkat kolay dağılabilen bir şey. Ayrıca, çalışmaların hepsi incelenmeyebilir. Yaptığınız çalışmaları acımasız şekilde eleyerek en iyilerini koymaya çalışın. En beğendiğiniz projeleriniz portfolyonuzun başında yer alsın. Güzel işleriniz, sayı çokluğundan arada kaynamasın. İdeal sayının 3 ile 7 arasında olduğunu çeşitli kaynaklardan okuyorum. Bu sayıları çok geçmeyin derim.

Peki portfolyonuz kaç sayfadan oluşmalı?

Bu koşullarda yüzlerce sayfadan oluşan bir portfolyo hazırlamak çok mantıklı olmayacaktır. Belirttiğim gibi buradaki amacınız işlerinizi sergilemek; dikkat dağıtmamalı ve akılda kalıcı olmalısınız. 7 proje sergilemeyi seçtiniz diyelim. Ürünlerinizi ortalama 3-4 sayfada anlatsanız, 1 sayfa CV/hakkımda bölümü ve 1-2 sayfa kişisel çalışmalarınız olsa; ortalama 30 yada 40 sayfa gayet yeterli olacaktır.

Ancak tasarım süreçleriniz, eskizleriniz vb. anlatmak istedikleriniz için 40 sayfaya yetmiyorsa dert etmeyin. Kendinizi bu sayfa sayısına şartlamayın derim. Vurgulamak istediğim; sayfalar dolusu bir portfolyo eğer gereğinden fazlasını anlatıyorsa zannedilenin aksine etkileyici olmayacaktır. Amacınız en anlaşılır ve yormayacak şekilde ürünlerinizi anlatmaya odaklanmak olmalı.

3. Genel Amaçla ya da Üniversite için Portfolyo Hazırlıyorsanız…

Belirli bir sektör yerine üniversiteye (yüksek lisans, Erasmus vb.) başvurmak ya da online sergilemek için, kendinizi anlatacağınız ve içeriğinde tüm çalışmalarınızın olduğu bir portfolyo hazırlayacaksanız, farklı kategorideki çalışmalarınızı gruplayıp anlaşılır bir şekilde derleyin. Hem üniversitelerden hem de olur da farklı sektörlerden ilgili kişiler inceleme yaparken, doğrudan kendi merak ettikleri konuları kolayca bulabilsinler. Aksi halde 3–5 sayfa sonra aradıklarını bulamadan sayfayı kapatmaları muhtemel.

4. Portfolyo Kapak Sayfası İlk Etki İçin Önemli.

Portfolyonuzu ne amaçla hazırlayacağınızı belirlediniz. İçeriğine göre de çalışmalarınızı elediniz. Şimdi sıra ilk izlenime geldi. Başvuracağınız sektöre, karakter yapınıza ve çalışmalarınızın tarzına göre hazırlayacağınız bir kapak sayfası, inceleyecek kişi için nelerle karşılaşacağına dair hazırlık niteliğindedir. Kurumsal firmaya başvuru yapacaksanız daha ciddi, oyun sektörüne başvuracaksanız daha renkli çalışabilirsiniz. Dediğim gibi, seçeceğiniz tarz aşırıya kaçmadan sizi yansıtacak şekilde olmalı.

5. İçindekiler Sayfasını İhmal Etmeyin.

Projeleriniz, çizimleriniz, katıldığınız etkinlikler, biraz da hobi çalışmalarınız, derken toplam 60 sayfalık bir portfolyonuz olduğunu varsayarsak; inceleyen kişinin bunca sayfa arasında kaybolması kaçınılmaz. Bir de, beğendiği bir çalışmayı tekrar bulmak istediğinde, kaybolduğu sayfalar içerisinden o nu nasıl bulacak? Portfolyo dijital değilse ‘Araya kağıt koysaydı’ diyebilirsiniz… Ama bunu inceleyen kişi yapmasın, siz yapın. Sayfaların bir köşesine sayfa numarası yazın ve portfolyonun başına tüm çalışmalarınızı özetleyen bir içindekiler sayfası ekleyin.

Bu gibi küçük dokunuşlar karşınızdakinin işini kolaylaştıracaktır. Bunları alışkanlık edinin derim, bu sayede her zaman tercih edilen olursunuz.

6. Portfolyonuzda Etkileyici Bir Hakkımda Sayfanız ”CV’niz” Olsun.

‘Bu çalışmaları kim yapmış yaw?’ diye merak içinde bakılan sayfadır. Hafife alınmaması gerekir. İyi bir izlenim için, kendinizi de çalışmalarınız gibi iyi göstermelisiniz.

Portre fotoğrafınız burada çok şey! Sizi yansıtan bir foto olsun, agresif ya da şaşkın görünmeyin:) İnceleyen kişiye güven vermeli, lakayıt ya da ukala görünmemeli. Antipatik görünüm tercih edilmeme nedeni olabilir. (Çok çok özel değilseniz, kimse böyle kişilerle çalışmak istemez.) Kendinizi olduğu gibi doğal halinizle gösterin.

Nerede yaşıyorsunuz, hangi işlerle uğraştınız, hangi okullarda okudunuz, bildiğiniz programlar, yabancı diller, hobileriniz, katıldığınız çalıştaylar gibi bilgilere yer verin. Bu bilgiler ile anlaşılır ve ulaşılabilir olun.

Konu başlığında ki CV’de nedir derseniz? Aslında hakkımda (özgeçmiş) sayfanızın, standart A4 sayfa formatında hazırlanmış ve resmi ortamlarda kolayca dosyalanabilir halidir. Pek çok sektörde çalışmak için başvuruda CV paylaşmak yeterlidir. Ancak görsel sanatlarla ilgili mesleklerde CV tek başına yeterli olmamaktadır. Hazırlayacağınız portfolyonuza yakışır bir CV dosyasını ihmal etmeyin.

7. Proje Başlangıçlarını Vurucu Bir ‘Giriş Sayfasıyla’ Yapın.

Giriş sayfası, onlarca sayfanın arasında yeni bir projeye geçildiğini anlaşılır kılar. O nedenle sade ve vurucu olması önemli. (Çünkü portfolyolarda, görsel karmaşıklıktan dolayı farklı bir projeye geçildiği anlaşılamayabiliyor, anlatılmak istenen arada kaynıyor.)

Giriş sayfasında, projenin neyi amaçladığını ve neyi çözdüğünü özetlemeniz; devamındaki sayfaların incelenmesini kolaylaştıracaktır. Bu nedenle her yeni projeye geçerken; geçişi hissettirecek giriş sayfasını es geçmeyin.

Giriş sayfası, diğer sayfalardan daha sade olabilir. (Yakın plan bir render, ürünün konusunu anlatan ortam içerisinden bir kare, projenin moodboardu, vb….) İçerisine eklenecek özet açıklamalar, görseli destekleyecek nitelikte olmalı.

8. Sunumlarınızda 3B Görseller, Eskizler, Fotoğraf ve Teknik Anlatımlar Dengeli Olsun.

Projenin giriş sayfasında konuyu özetledikten sonra, neyi ve nasıl çözdüğünüzü diğer sayfalarda herkesin anlayabileceği nitelikte göstermelisiniz. Ürünün tasarımı net bir şekilde anlaşılmalı. Görseller, gelişigüzel yerleştirilmemeli. Gözü yormayacak yoğunlukta olmalı.

Endüstriyel Tasarım portfolyosu özelinde, tasarım sürecinizi karşı tarafa anlatabilmeniz için; araştırma süreci, problem tanımı, eskiz, modelleme, detaylar, maketler (mockuplar) ve ürünün hikayesi gibi anlatımlar kendi içinde dengeli olmalı. Bir proje için çok fazla eskiz çizdiyseniz, aktarılması gerekenin üzerinde çizim koymayın. Ya da çok fazla render aldıysanız, devamlı her açıdan gereğinden fazla görseller ile paftaları boğmayın.

Buradaki denge, yalnızca tasarlama yeteneğinizi değil, tasarlama sürecinizi ve kendinizi görsel olarak ifade edebilme yeteneğinizi gösterir. Böylece inceleyen kişi yalnızca güzel görsellerinizi görmez. Konunun ne kadar derinine indiğinizi ve problem çözme yaklaşımınızı da görme şansı olur.

9. Çok Uzun Açıklamalar ve Paragraflardan Kaçının

Yazılar, anlatımlar, görsellerin ve projenizin önüne geçmesin. İnceleyenin gözünü korkutmasın. Anlaşılmayı destekleyici nitelikte olması yeterli. Zaten, başarılı bir tasarım kendini yazılara ihtiyaç duymadan da anlatabilir.

Çalışmanın amacını, neyi çözdüğünüzü, malzeme bilgilerini, ince detayları, hikayenizi ifade eden özet açıklamalar gayet yeterli. (6.Maddeye dikkat)

10. Gerekiyorsa Çalışmalarınızı Yeniden Elden Geçirin

Zaman içerisinde kendinizi geliştirdikten sonra bazı çalışmalarınız size kötü ya da eksik gelmeye başlayacaktır. Belki tasarımında, belki de anlatımında ya da detaylarında bu eksiklikleri hissedebilirsiniz. Dolayısıyla o işler artık sizi yansıtmadığından, portfolyonuzdan da çıkarmak istemiyorsanız, sizi yansıtacak şekilde yeniden elden geçirip portfolyonuza yakışır hale getirebilirsiniz.

Çünkü, portfolyonuzda süreci anlatan, ürün haline gelmiş, ayakları yere basan projeler olmalı. Aksi halde işi bilen değil, halen bu işi öğrenmeye çalışan acemi biri gibi görünmeniz kaçınılmaz.

11. Hobi Çizimleriniz, Katıldığınız Çalıştaylar, Ekstralar.

Sürekli projeler, işler, çalışmalar dedik durduk. Ama hayat sadece projelerden ibaret değil. Çalışma yeteneğinizi, kişiliğinizi, meraklarınızı, hobilerinizi yansıtacak, 1–2 sayfayı geçmeyecek kişisel bir sayfaya yer vermeyi ihmal etmeyin. Şart değil, ama iyi etki bırakır.

Fotoğrafa merakınız olabilir, güzel karelerinizden koyun birkaç tane. Nerede çektiğinizi, hangi makineyi kullandığınızı belirtin. (Ama cep telefonuyla çekilmiş herhangi bir fotoğraflarınız olmasın, bu sizi profesyonel değil amatör gösterir.)

Sadece ürün çizimleri yapmıyorsunuzdur? Varsa karakalem, dijital boyama, yağlı boya ya da çamurdan heykel çalışmalarınızı ekleyin. (Sayı olarak çok abartmayın)

Çalıştaylara katıldınız, çok şey öğrendiniz… Süreçte çekilmiş, aktif rol aldığınızı gösteren fotoğraflardan ekleyin, kısa açıklamalar ile rolünüzü ve ne yaptığınızı belirtin.

Farklı spor dallarına ilginiz vardır? Ekleyin. Hayat sadece iş değil. İş verenler sosyal ortamlarda, ortak konularda iletişim kurabilecekleri kişiler de ararlar.

Yukarıdakiler gibi daha başka pek çok şeyi eklemeniz, sempati kazanmanız ve kendinizi tanıtabilmeniz için bir fırsat.

Bonus : Küçük Dokunuşlar Büyük Farklar

Yukarıda anlattığım 11 maddeyi gerçekleştirirken, aşağıdaki bilgiler de aklınızın bir köşesinde bulunsun.

Grafiksel Anlatım & Şablon

Portfolyonuzun grafiksel anlatım dilini belirleyin ve belirlediğiniz bu tarzın ikonlarını, sembollerini genele yayın. Eğer tema ya da fon gibi grafik çalışmalarıyla sayfaları hareketlendirmek istiyorsanız, yapacağınız bu ekstra görseller çalışmalarınızın önüne geçmemeli. Tanımsız ikonlar, dolu dolu fonlar, çerçeveler, bi’şeyler… bunlardan kaçının.

Düzen

Görseller, başlıklar ve açıklamaların hizalanmasına dikkat edin. Mesela bir başlık, bir sonraki sayfada da var ve aynı konumda duruyorsa sayfa geçişlerinde yerleri değişmemeli. Paftalarda ürün tasarımınız ve anlatılmak istenen kolaylıkla anlaşılabilmeli.

Font Kullanımı

Her sayfada her başlıkta birbirinden farklı fontlar kullanmayın. 2 ya da en fazla 3 farklı tarzda font kullanın. Ana başlık, alt başlık ve açıklamalar şeklinde belirli bir standart belirleyerek bunu genele yayın. Ayrıca fontlar çalışmaların önüne geçmemeli. Seçeceğiniz fontların kolay okunaklı olmasına gayret edin. Farklı olsun diye cafcaflı fontlar görsel karmaşaya neden olabiliyor, okumayı zorlaştırıyor. Karakterinizi yansıtacak, çalışmalarınızla konuşacak fontları seçin.

PDF ya da PowerPoint Sunum

Hazırladığınız dosya, kalitesinden çok ödün vermeden kesinlikle ve kesinlikle 20mb yi geçmesin! PowerPoint ya da tercihen PDF formatında olabilir. Günümüzde 20 mb den büyük dosyalar mail ortamında paylaşırken limite takılıyor. Alternatif yollar bulmak gerekiyor. Böyle döngülere girmeyin. Kolaylıkla paylaşabileceğiniz büyüklükte olsun. Ayrıca dosya boyutu çok büyükse, portfolyoyu incelerken sayfa geçişlerinde program zorlanabiliyor. Böyle şeyler yapmayın.

Programlar

Portfolyo hazırlamak için kullanacağınız çeşitli programlar mevcut. Benim önerim Indesign ya da Illustrator programlarından birini tercih etmeniz. Bu programların neler olduklarını öğrenmek için 2d, 3d Tasarım, Animasyon ve Render Programları konu başlıklı yazıya tıklayarak gidebilirsiniz.

Açık Olun

Portfolyonuzdaki tüm çalışmalarınız bireysel olmayabilir. Çalıştaylarda ya da okuldaki projelerde grupla birlikte çalışmış olabilirsiniz. Olumlu etki bırakmak ve emeğe saygı göstermek için; çalışmadaki arkadaşlarınızı, gruptaki rolünüzü açıkça belirtmeye çekinmeyin.

Online sunum

Çalışmalarınızı sadece pdf ya da powerpoint olarak hazırlayıp paylaşmak zorunda değilsiniz. İssuu, Behance veya Coroflot sitelerinde de yayınlayabilir, link paylaşımı yapabilirsiniz.

Son Söz;

Nasıl ki, otele rezervasyon yaptırırken kolay anlaşılır bir site ve güzel görseller tercihinizi etkiliyorsa ya da yemek için gideceğiniz restoranın garsonları, menüsü, iç mekan tasarımı içeri girip girmemenizi etkiliyorsa; kendinizi anlatacağınız bir portfolyo ile iş verenlerin sizi tanımalarını sağlayarak tercihlerini aynı şekilde etkileyebilirsiniz.  Bu amaçla portfolyonuzu hazırlarken yukarıda anlattığım bilgilere dikkat ederseniz, sunumlarınızı fark edilir hale getirmeyi başarabilirsiniz.  Keyifle portfolyonuzu hazırlamanız dileğiyle, şimdiden kolay gelsin.