Endüstriyel Tasarım Nedir? Endüstriyel Tasarımın Önemi ve Çalışma Alanları Nelerdir?

Yazımın 2. Bölümünde Endüstriyel tasarımın ne demek olduğundan, endüstriyel tasarımın öneminden ve çalışma alanlarının neler olduğundan bahsedeceğim. Öyleyse;

Nedir Bu Endüstriyel Tasarım?

ETMK (Endüstriyel Tasarım Meslek Kuruluşu) Tanımı; Endüstriyel Tasarım, endüstride üretilen, nihai kullanıcıya yönelik ürünlerin, işlevsellik, hedef kitlenin beğenisine ve kullanıcının ihtiyaçlarına uygunluk gibi ölçütleri gözeterek fikren geliştirilmesi ve üretime uygun yeni bir ürün olarak projelendirilmesidir. Endüstriyel tasarım, endüstriyel yöntemlerle üretilen nesnelerin insanla ilişkisini kurmaya yönelik bir meslektir. Daha fazlası için http://etmk.org.tr/tr/endustriyel-tasarim/ adresine gidebilirsiniz.

TDK (Türk Dil Kurumu) Tanımı; Belirli bir gereksinimi karşılamak amacıyla ürünün görünüşü, değeri ve işlevlerinin geliştirilmesi ve ürünün üretimi için gerekli makine, donatım ve çevrenin tasarlanması.

TPE (Türk Patent Enstitüsü) Tanımı;  Bir ürünün tümünün veya bir parçasının veya ürün üzerindeki bir süslemenin; çizgi, şekil, biçim, renk, doku, malzeme veya esneklik gibi insan duyuları ile algılanan çeşitli unsur veya özelliklerinin oluşturduğu bütünü ifade eder.

Resmi tanımları okudunuz ve zihninizde bir şeyler canlanmıştır. Şimdi bu tanımlamaları dikkate alarak etrafınıza bir göz gezdirin.

Daha basit bir anlatım ile Endüstriyel Tasarım;

Muhtemelen bu yazıyı ya cep telefonunuzdan ya da bilgisayarınızdan okuyorsunuzdur. Cep telefonunuzdan okuyorsanız onu şöyle bir inceleyin. Masaüstü bilgisayarındaysanız monitörünüze, farenize, dizüstü bilgisayarınızdaysanız bilgisayarın kasasına bir bakın. Masada oturuyorsanız masanızı ve oturduğunuz koltuğu da inceleyin. Bütün bu ürünler hoşunuza gidiyor değil mi? Giydiğiniz ayakkabı, kolunuzdaki saat gibi ihtiyacınız doğrultusunda bazen fiyatına bazen de özellikle görünüşüne bakarak kullanmayı, satın almayı tercih ettiğiniz bu ürünler, biz endüstriyel tasarımcılar tarafından tasarlanmaktadır.

Kullandığınız herhangi bir ürünün görüntüsü çok hoşunuza gidiyorsa, o üründe farklı bakış açıları ile ürünlere hiç düşünülmediği şekilde yaklaşan bir endüstriyel tasarımcının parmağı vardır. En yalın haliyle endüstriyel tasarım; yeni bir ürünün ya da fikrin ‘VAUV!’ dedirtecek şekilde tasarlandığı meslek diyebiliriz (Soranlara bu şekilde cevap veriyorum :).

‘’Farklı bakış açıları ile ürünlere hiç düşünülmediği şekilde yaklaşan’’ demiştim ya, ne demek istediğimi aşağıdaki bu ‘’farklı bakış açısıyla’’ tasarlanmış iki farklı şişe tasarımını inceleyince daha iyi anlayacaksınız.

Şişe tasarımı 1; Y-Water
_

Bir meyve suyu şişesi düşünün. Ama bu şişe hem çocukları meyve suyu içirmeye teşvik edecek, hem de işi bittikten sonra çöpe atılmak yerine çocukların yaratıcılıklarını ortaya çıkarabilecekleri birer oyuncak haline gelecek. İşte bu iki işlevi de yerine getirebilen yenilikçi bakış açısıyla tasarlanmış Y-Water isimli şişeyi görmektesiniz.

Şişe Tasarımı 2; Ageing Wine Bottles
_

Özellikle görsel anlatımı çok güçlü olan diğer şişe tasarımıyla devam edelim. Burada zamanın vurgusu yapılıyor. Bazı şaraplar vardır yıllandıkça tatları güzelleşir ve bu şarabın kaç yıllık olduğu bilgisi ise şişenin üzerinde yazmaktadır. Ancak bu bilgiyi vermenin çok daha çarpıcı yolları da olabilir! Alman Korefe firması, bakırın zaman geçtikçe oksitlenmesi özelliğinden faydalanarak bu bilgiyi çarpıcı bir şekilde vermeyi başarmış. Şişe üzerine baskısı yapılmış bakır dokusu ne kadar oksitlenmişse, şarap o kadar eskidir bilgisi veriliyor.

Peki, bu ‘VAUV’ dedirten ürünler nasıl tasarlanıyor? Tasarımcılar nelere dikkat ediyor? 3. Bölüm olan Endüstriyel Tasarımcı Kimdir? Ne Yapar? Nasıl Tasarlar? konu başlığı altında okuyabilirsiniz. Bu sayfada ise endüstriyel tasarımın önemiyle devam edelim.

Endüstriyel Tasarımın Önemi

Estetik kaygılarla tasarlanmış ürünlerin, kullanıcılar tarafından daha çok tercih edildiğini belirtmiştim. Bu da piyasadaki rekabette farkedilir olmayı doğrudan etkilemektedir. Bu konunun önemini gözünüzde biraz daha canlandırmak için bilgisayar tarihine ve tasarımlarına göz atarak devam edelim;

Tasarımda 80’li yıllar…

Bilgisayarlar kullanıldıkları 80’li, 90’lı yıllarda yalnızca işlev üzerine odaklanmış, elektronik maliyetleri çok yüksek olduğundan dış görünüşlerine pekte önem vermeye gerek duyulmayan cihazlar idi. Yukarıdaki resimde, o dönemin şartlarına göre tasarlanmış ve işlevlerini yerine getiren ürünleri görüyorsunuz. Bu tasarımlar montajı kolay, üretimi ucuz, sağlam ve elektronik cihazları bir bütün halde tutan kutulardır. Birbirlerinden de pek farklı algılanmıyorlar.

Tasarımda bi’şeyler oluyor…

Ancak zamanla Steve Jobs’un takıntı denebilecek bir estetik kaygısıyla, tasarımcılarından talep ettiği yenilikçi bilgisayarlar üretilmeye başlandı. Üretim yöntemlerinin sınırlarını zorlayan ve maliyeti şişiren bu tasarımlar ise fark yaratmayı başardı. Maliyeti artıran farklı tasarımların, az maliyetli ama standart tasarımlardan daha fazla getirisi olduğu kabul görmüş oldu. Tabi ki bu süreç, ilk seferinde başarılı olmadı. Şöyleki;

Yukarıdaki ilk görseldeki NeXTcube isimli bilgisayar, Steve Job’sun Apple dan gönderildikten sonra kurduğu NeXT firmasına aittir. Dönemin üretim şartlarını ciddi ölçüde zorlayan bu bilgisayar tasarımı fark yaratmış olsa da, üretim maliyetinden dolayı oldukça pahalıya satılmaktaydı. Ayrıca teknolojik özellikleri de bu fiyata değen bir bilgisayar olmadığı için satışlar beklenileni karşılamamıştır. Yani, hedeflenen başarı için tasarım önemli olsa da tek başına yeterli değildir. Ürünün, ihtiyacı karşılayacak donanımda olması gerekmektedir, kullanıcının işini görmeli.

Günümüz…

Günümüzde ise, teknolojik özellikleri ihtiyacımıza göre belirledikten sonra seçtiğimiz bilgisayarın mutlaka dış görünüşüne bakıyoruz. Bir ekran kartının soğutucu tasarımı bile tercih sebebi olabiliyor. Beğenmezsek tercih etmiyor, bazen sırf görüntüsü ve rengi için başka modeli seçiyor, fazladan parayı ödeyebiliyoruz. İşte bu noktada endüstriyel tasarımın ve tasarımcının önemi ortaya çıkıyor. İlk bilgisayar tasarımlarının günümüz bilgisayarlarına karşı pek te şansı yok, öyle değil mi?

Markaların ürünleriyle, piyasadaki sayısız seçenekler arasında fark edilebilir olması için tasarıma önem vermesi kaçınılmaz bir sonuç haline gelmiştir.

Önemli: Endüstriyel Tasarım, adındaki endüstri kelimesini seri üretim den almaktadır. Bu noktaya dikkat çekmek isterim. Çünkü bir ürün tasarımı yaparken tasarımcı üretim şartlarından ötürü tamamen özgür değildir ve her istediğini yapamaz. Bir fikrin amacı olmalı, fayda sağlamalı ve seri üretim şartlarını yerine getirebilmeli. Endüstriyel tasarımcılar geniş olan hayal güçleriyle fikirleri bir amaca bağlayarak bu sınırları ve şartları aşmanın yolunu bulurlar, tasarımı sıradanlıktan uzaklaştırırlar. Gerçek dünyada ne yazık ki sırf maliyetten dolayı bazen yenilikler kabul görmez ya da teknoloji sınırlamalarından ötürü gerçekleştirilemez (Mesleğin en büyük zorluklarından biridir).

Tasarıma önem veren Apple kurucu ortaklarından yıllar sonra da CEO’ su olan Steve Jobs’u burada örnek vermemin nedeni, NeXTcube bilgisayarındaki gibi beklenen sonucu vermeyen tercihler yapmış olsa dahi, pes etmeyip Apple şirketinin başındayken yine fazla maliyetleri görmezden gelerek farkındalık yaratan bir tasarımla, her alanda ileriye gidilebileceğini kanıtlayabilmiş olmasıdır. Burada ki kritik nokta ne kadar risk alınabildiği.

Endüstriyel Tasarımın Çalışma Alanları Nelerdir?

Endüstriyel Tasarım çalışma alanları o kadar geniştir ki, hayatımızın her alanı desek yanlış olmaz. Hayatımızın her alanı derken neleri kast ettiğimi gündelik yaşantımızdan örnekler vererek bir bakalım;

Sabah, çalar saatinizle ya da telefonunuzun alarmıyla uyandınız. Uyanmak için tabi ki alarmı kapatmanız gerekiyor. Ardından banyoya gittiniz, musluğu açtınız yüzünüzü yıkadınız, dişinizi fırçaladınız, şöyle bir tazelendiniz. Yatak odasına geri döndünüz gardıroptan kıyafetlerinizi seçtiniz, giyindikten sonra sevdiğiniz kol saatinizi takmayı ihmal etmediniz. Parfümünüzü sıktınız. Kahvaltı için mutfaktaki buzdolabında sakladığınız sandviçinizi aldınız ve ayakkabılarınızı montunuzu giyip dış kapıyı kilitleyerek dışarı çıktınız. Arabanıza bindiniz veya toplu taşıma için durağa gittiniz. Okula geldiniz, kapıdan içeriye girebilmek için turnikelere kartınızı okuttunuz. Sınıfa girince sıranıza yerleşip hoca gelince dersi dinlemeye başladınız. Çalıştığınızı hayal edin, o zaman da ofis sandalyesine oturarak masanızdaki bilgisayarınızı açtınız. Çok sevdiğiniz ve kullanmaktan keyif aldığınız telefonunuzu masanıza koydunuz…

Daha devam edelim mi? Şu noktaya gelene kadar farkında olmadan aslında o kadar çok ürün kullandınız ki. İçtiğiniz suyun bardağından, çayın demlendiği çay makinesinden, bulunduğunuz ortamı aydınlatan avizelere kadar hayatımıza devam etmemize büyük katkısı olan tüm bu ürünler, endüstriyel tasarımcının çalışma alanına giren farklı sektörlerdendir.

Bu ürünler tasarlanırken iş hayatında neler yaşanıyor ve ne gibi zorluklar var merak ediyorsanız Endüstriyel Tasarım İş Hayatı. Yeni Mezunları Neler Bekliyor? konu başlığına geçebilirsiniz.

Endüstriyel tasarım örnekleri için Arçelik bünyesinde tasarladığım üretilmiş işlerin bazılarına ve öğrencilik yıllarında tasarladığım projelere buradan ulaşabilirsiniz.

Yani tasarımcılar hangi alanlarda çalışabilir;

Ulaşım, medikal, elektronik, beyaz eşya, mobilya, mutfak, banyo, savunma sanayi, cam ve seramik, takı tasarımı, ambalaj, oyun, fuar sektörü, yiyecek, spor, aydınlatma şeklinde özetleyebiliriz. Bu alanlardaki ürünleri tasarlayan endüstriyel tasarımcılar, günümüzün dijitalleşen dünyasında ön plana çıkan elektronik ürünlerin arayüz tasarımlarını (UI) da yapmaktadırlar. Bununla kalmayıp, kullanıcı deneyimi (UX) üzerine eğilerek, ürün ya da sürecin problemini tespit eder ve bu probleme çözüm bulmaya yönelik çalışmalar da yapabilirler.

Tabi her endüstriyel tasarımdan mezun olan bu alanlara yönelmeyebiliyor. Farklı ilgi, merak ve eğilimlere bağlı olarak; grafik, karakter tasarımı, animasyon vb. yaratıcılık gerektiren farklı sektörlerde de iş bulabiliyorlar. Bunun için tavsiyem, öğrencilik yıllarında ilgi duyduğunuz alanlarda eğer okulunuzda da varsa seçmeli ders olarak ek dersler ile kendinizi geliştirmeniz.

Endüstriyel tasarımın ne demek olduğundan, öneminden ve de çalışma alanlarından bahsettim. Peki bu alanda çalışan endüstriyel tasarımcılar kimdir? Bu ürünleri nasıl tasarlıyorlar? Nelere dikkat ediyorlar? 3. bölüm olan Endüstriyel Tasarımcı Kimdir? Ne Yapar? Nasıl Tasarlar? konu başlığında bu soruların cevaplarını bulabilirsiniz.